Ing Netrane Donya Ana Wayang
Petang taun
kepungkur, Warseno Slenk nganakake acara ambal taun putrane;Amar, ing daleme
Makam Haji, Sukoharjo. Ing acara mau ana pagelaran wayang kulit kanthi dhalang
Ki Manteb Sudarsono (Dhalang kanthi sesinglon sabetan setan). Ing
tengah-tengahing limbukan, Ki Manteb crita nalika tanggapan ing Amerika Serikat.
Piyambake
njlentrehake yen ing negara Paman Sam
kana jebul golek debog iku angel. Merga pancen ing kana tetanduran gedhang kuwi
kapetung arang. Banjur kang ditindakake yaiku yen sadurunge mayang ing luar
negeri, Ki Manteb sapangiring nggawa debog saka ngomah lan sabanjure debog mau
ditumpakake montor mabur.
Crita ing dhuwur
nggambarake menawa wayang kuwi wis lintas
negara. Wayang dadi tontonan saperangan wong ing mancanegara, ora mung lokal
utawa nasional. Lha terus piye basane? Gandheng wayang kuwi mawa abasa Jawa,
biasane ing sisih pagelaran diwenehi layar LCD kanggo nerjemahake ukara mawa abasa
Inggris. Kedadeyan iki kaya dhene kang ditindakake ki Purbo Asmara nalika mbabar lakon ing Kraton
Kasunanan Sala kang ditekani para tamu saka Mancanegara. Kanthi mangkono para
turis padha mangerteni alur crita lakon wayang mau.
Wiwit jaman thukule
wayang, anggone nyebar kaya dhene sakeclapan wis tekan saindenging desa-desa
sak Nuswantara. Wayang dadi gegandrungane para warga nalika semana kanthi
pagelaran kang agung. Nanging emane, akeh
kang nganggep yen wayang kuwi mung pagelaran. Sejatine wayang uga bisa dideleng
saka saliyane pagelaran, contone ana ing maneka warna gambar dhuwit logam abad
15.
Denys Lombard:1996,
”Nusa Jawa:Silang Budaya (Jaringan Asia)
jilid 2”, mbabar babagan dhuwit nalika abad 15. Nalika kuwi dhuwit digawe
saka logam putih kanthi bolongan kothak ing tengahe lan dikirim langsung saka
Cina. Gandheng wayang jaman semana dadi primadona,
banjur gambar-gambar dhuwit receh kang wiwitane aksara Cina diganti kanthi
gambar-gambar wayang.
Kita ora nduweni referensi yen ana para Raja utawa
Pangeran ing Nuswantara kang nate ngetokake mata
uang kanthi nulis asmane. Ora ana bukti yen dhuwit iku digawe saka prentahe
Raja/Pangeran tartamtu. Bisa wae dhuwit mau langsung dikirim saka Cina. Yen
dikirim saka kana, dadi nggawene dhuwit mau uga ana kana. Yen bener mangkono,
ing abad kuwi bangsa Cina wis ngerti gambar wayang. Nanging dhuwit gambar
wayang mau mandheg ing pungkasane abad 15, dadi ora suwe. Tekan saiki dhuwit kuna
mau isih ana, nanging akeh-akehe padha digunakake kanggo jimat utawa kanggo nambah
rejeki.
Panemuan Wayang
pancen panemuan kang fenomenal. Saka
iringan gamelan, jogetan, sabetan lan ada-ada, wayang bisa urip. Tanpa iku,
wayang dadi barang mati satengahe pagelaran. Gamelan lan jogetan dadi piranthi
kang ora bisa dipisahake karo wayang. Semana uga wayang wong. Ora mung wayang
kulit wae sing kondhang ing mancanegara, gamelan lan jogedan wayang wong uga wis moncer ing mancanegara awit negara iki
durung mardika.
Ing bukune Joss Wibisono:2012,
kanthi sesirah “Saling silang
Indonesia-Eropa”, njlentrehake pirang-pirang bab babagan kabudayan Jawa
kang digawa menyang Eropa. Taun 1889 ing Paris, ana pagelaran “Gamelan Exposition Universelle”. Pameran
mau dianakake kanggo mengeti 100 taun Revolusi Prancis.
Para penari saka Mangkunegaran
lan gamelan Sunda “Sari Oneng” digawa menyang pameran mau. Penonton kang teka
nalika kuwi luwih saka 875 ewu pengunjung. Warga donya tumplek blek ana kono
saperlu mirsani endahe Jogedan Mangkunegaran lan gamelan Jawa. Iki uga kang
ndadekake komponis impresionis donya,
Claude Debussy(1862-1918) melu-melu nggunakake musik gamelan pentatonis lima nada (Slendro) sajrone
musik anggitane.
Budaya Jawa awujud
gamelan, tarian lan wayang wis dadi bumbu kanggo ngompliti kabudayan donya. Lan
wis kabukti yen budaya mau adiluhung sarta nduweni seni kang misuwur. Minangka
para generasi mudha, sak ora-orane kudu melu ngeluri budaya kang luhur mau. Ora
kudu bisa nggamel, ndalang, lan nari. Nanging sabisane tumindak awujud ndarbeni
lan hangrungkebi kanthi cara nyinau lan ndhudah kaskayane. Supayane Budayane
dhewe bisa ngrasuk sajrone nurani dan bisa ndadekake karakter wong Jawa ing tembe.
Bisri Nuryadi
Guru SMK Karya Nugraha Boyolali
Bergiat di Bilik Literasi Solo
0 Komentar untuk "Artikel Bahasa Jawa; Ing Netrane Donya Ana Wayang"