Pelajaran 4
Kelas/semester : 3/2
Standar kompetensi:
1. Mampu mendengarkan dan memahami ragam wacana lisan tentang cerita tradisi setempat dan tembang macapat.
2. Mampu mengemukakan perasaan dan gagasan secara lisan tentang peristiwa tertentu dan cerita tokoh wayang dengan bahasa yang santun.
3. Mampu membaca dan memahami teks sastra dan membaca kalimat sederhana berhuruf Jawa.
4. Mampu menulis karangan dalam berbagai ragam bahasa Jawa sesuai unggah ungguh dan menulis huruf Jawa.
kompetensi dasar:
1.1 Mendengarkan percakapan antara anak denggan anak dan anak dengan orang tua.
2.2 Menceritakan pengalaman yang menarik menggunakan ragam bahasa tertentu.
3.3 Membaca kalimat sederhana berhuruf Jawa.
4.1 Menulis karangan sederhana menggunakan ragam bahasa Jawa.
A. Nyemak:
Guneman iku kudu nggatekake unggah-ungguh basa. Kanthi iku, awake dhewe duweni rasa seneng tumrap basane dhewe. Guneman karo kanca kudu beda basane nalika guneman karo guru, utawa bapak, ibumu.
Guneman karo kanca cukup nganggo basa ngoko, nanging menawa guneman karo wong tuwa kudu nganggo basa krama. Saliyane nganggo basa krama, matur karo wong tuwa uga kudu kanthi tata krama kang bener. Gunakna swara kang penak dirungokake, aja nganti nganggo basa kang kasar.
Semaken guneman antarane Vanes lan Berul kang arep diparagakake dening kancamu ing ngisor iki!
Vanes : “Rul, mengko sore kowe duwe acara apa?”
Berul : “Ngapa ta, pista ya?”
Vanes : “Kowe kuwi, padha karo Indra. Sing dipikir mung pangan wae.”
Berul : “Lha ngapa?”
Vanes : “Arep dak jak sinau bareng-bareng.”
Berul : “Lho, rak malem Minggu ta iki?”
Vanes : “Apa yen malem Minggu kuwi ora kena sinau?”
Berul : “Ya, kena. Sinau apa, ta?”
Vanes : “Suk Senen kuwi rak wiwit Ulangan Umum, ya nyicil-nyicil sinau.”
Berul : “MTT aku.”
Vanes : “Apa MTT iku?”
Berul : “Mathuk Thok.”
Vanes : “Sinaune mengko ana panggonane Dimas wae.”
Berul : “Lha kanca-kanca wis dikandhani?”
Vanes : “Wis, mau esuk. Indra, Iwan, Danang.”
Berul : “Banjur wiwit jam pira?”
Vanes : “Jam setengah pitu, bubar Magrib.”
Berul : “Cocok aku, suk rombongane dhewe kudune munggah kabeh.”
Vanes : “Wis ya, mengko dakampiri. Aku dak mulih dhisik!”
Tugas Mandiri
Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis!
1. Manut panemumu, bocah-bocah sing arep sinau mau bocah kepriye?
Wangsulan : bocah sregep
2. Apa pangarep-arepe bocah sing padha sinau kelompok?
Wangsulan : munggah kelas kabeh.
3. Sapa sing ngajak sinau kelompok?
Wangsulan : Wahyu
4. Ana omahe sapa anggone arep sinau?
Wangsulan : omahe Dimas
5. Apa sababe arep sinau kelompok?
Wangsulan : arep wiwit ulangan umum
B.Micara:
Nyritakake Pengalaman
Saben wong mesthi duwe pengalaman dhewe-dhewe. Pengalaman mau menawa dicritakake marang wong liya ana sing ndadekake guyu amarga lucu, ana sing marai nangis amarga ngenes, uga ana kang nambahi kawruh tumrap sing maca.
Ing ngisor iki ana tuladha crita pengalaman lucu, coba wacanen!
Dikira Mas Guru
Mbah Samiti pancen grapyakan nomer loro sadonya (sing nomor siji sapa ya?). Sapa wae kang dipethuki mesthi diaruhi kanthi grapyak semanak. Mung emane mripate wis blawur banget, saengga ora pati prana marang siji-sijine wong.
Dina iku Mbah Samiti mangkat menyang sawah. Tekan simpangan pinggir desa mripate samar-samar weruh wong gagah gedhe dhuwur. Wah wis mesthi iku Mas Guru Budi sing arep mangkat mulang, ngono pikire. Mula bareng wis cedhak enggal wae diaruhi, “Tindak Mas Guru?”
Sing disapa ngguyu ngakak karo wangsulan, “Alah bapak, iki aku kok Pak, Ngadi. Bareng ngerti sing ditakoni anake dhewe sing jenenge Ngadi, Mbah Samiti ethok-ehok ora weruh .. he … he.
Tekan ngarep bale desa ana wong maneh lagi ngadeg nganggo klambi putih. Nah, nek iki mesthi bener Mas Guru, pikire. Gage wae diaruhi, “Tindak Mas Guru?”
E, lha sing ditakoni kok meneng wae. Diambali bola-bali, tetep wae mbisu, mula Mbah Samiti nyedhak. Bareng disetitekke, jebul kuwi patung saka kertas semen sing arep dianggo karnaval bocah-bocah SMP.
Kleru sing ping pindho Mbah Samiti ngati-ati, mula bareng kepethuk wong gagah gedhe dhuwur maneh, dheweke mung meneng. Kamangka kuwi Mas Guru Budi temenan. Mesthi wae Mas Guru erame ora jamak karo ngudarasa sadawaning dalan. “Kok kadingaren ya, Mbah Samiti ora ngluruhi aku???” (Setyo-Klaten)
Kapethik Saka Panjebar Semangat
Tugas Mandhiri
Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi pratitis adhedasar wacan ing dhuwur!
1. Miturutmu crita ing dhuwur lucu ora? Jlentrehna wangsulanmu!
Wangsulan : lucu, amarga...(miturut panemune siswa)
2. Paragraf kapisan crita ing dhuwur saline dadi ukara krama!
Wangsulan : Eyang Samiti punika pancen grapyakaken namer kalih sedonya (ingkang nomer setunggal sinten nggih?). Sinten mawon ingkang dipun panggihi mesthinipun diaruhi kanthi grapyak semanak. anamung emanipun paningalanipun sampun boten cetha, saengga boten katingalan dhateng tiyang.
3. Kepriye isine crita pengalaman mau?
Wangsulan : ngguyokake
4. Sapa kang nyritakake crita iku?
Wangsulan : Setyo-Klaten
5. Sapa sing dadi lakon ana crita ing dhuwur?
Wangsulan : Mbah Samiti
C. Maca:
Maca Aksara Jawa
1. Sandhangan Swara
Sandhangan ana ing tulisan aksara Jawa kang gunane kanggo ngowahi swara urip utawa swara vokal diarani sandhangan swara. Saliyane sandhangan swara ana ing penulisan aksara Jawa isih ana maneh sandhangan panyigeg wanda lan sandhangan wyanjana. Nanging ing piwulang iki kang bakal disinau mung sandhangan swara.
Sandhangan swara iku kaperang dadi lima yaiku wulu, suku, pepet, taling lan taling tarung. Wujude gunane lan cara nulise ana ing ngisor iki :
Wulu : .....i swara vokal i, tuladha tulisan: siti: siti
Suku : .....u swara vokal u, tuladha tulisan: buku: buku
Pepet : .....e swara vokal ê, tuladha tulisan: sepet: sepet\
Taling : [..... swara vokal é/è, tuladha tulisan: elek: [a[lk\
Taling tarung : [.....o swara vokal o, tuladha tulisan: moto: [mo[to
2. Aksara Ganten
Jroning nulis aksara Jawa nganggo sandhangan swara ana aksara loro sing ora kena dipepet utawa ora kena ditulis sarana sandhangan pepet. Aksara loro iku yaiku aksara Ra (r) karo aksara La (l). Kanggo ngapalke lara iku ora kena dipepet.
Menawa ana kang kudu ditulis rê utawa lê kudu ditulis nganggo aksara ganten kang wujude:
1) 2 gantine lê, tuladha tulisan: lemu : Xmu
2) x gantine rê, tuladha tulisan: rekasa : xks
Tugas Kelompok
Wacanen tulisan Jawa iki kanthi lesan! Wacanen kanthi teliti lan cermat!
1. wgin
2. mrut
3. pututelu
4. pitulim
5. [tl
6. kyt
7. finsels
8. susil
9. wirm
10. surt
Wangsulan :
1. wagina 5. Tela 9. wirama
2. maruta 6. kayata 10. surata
3. putu telu 7. dina selasa
4. pitu lima 8. susila
Tugas Mandhiri
Tulisan Jawa ing ngisor iki salinen dadi tulisan Latin!
1. buku 5. Aul 9. Xz
2. se[pd 6. bismc 10. sususpi
3. tpbisu 7. ffigul 11. xc[lo[ro
4. ajluz 8. xg[npir 12. rfluvu
Wangsulan:
1. buku 5. Ula 9. lenga
2. sepedha 6. Bisa maca 10. susu sapi
3. Tapa bisu 7. Dadi gula 11. reca loro
4. Aja lunga 8. regane pira 12. rada lunyu
D.Nulis:
Nulis Karangan
Karangan iku minangka rerangkening ukara (kalimat). Dene kalimat iku minangka rerangkening tembung (kata). Lan tembung iku dumadi saka rerangkening aksara. Dadi menawa arep nulis karangan kudu mangerteni babagan aksara, tembung lan ukara. Nulis karangan iku bisa saka sumber ngendi wae, umpamane saka angen-angenmu.
Menawa kowe duwe angen-angen, langsung wae ditulis ing buku. Ora kudu langsung digawe karangan, nanging bisa ditulis dhisik kerangkane. Aja nganti duwe angen-angen gandheng ora koktulis, banjur lali.
Wacanen tuladha karangan ing ngisor iki!
Mengeti Dina Kamardikan ing Sekolah
Saben Agustusan ing sekolah mesthi rame. Tanggal 17 Agustus biasane dianakake upacara bendera. Ana sing upacara ing sekolahan, ana ing ing kecamatan. Umume sadurunge tanggal 17 Agustus ing sekolah-sekolah dianakake maneka lomba. Lomba iki kanthi tujuan supaya katon regeng mapag tekane Dina Kamardikan Republik Indonesia.
Lomba-Lomba kuwi kaperang dadi telu. Kapisan, lomba olahraga utawa dolanan, umpamane lomba sepedha lambat, lomba balap karung, lan lomba mangan krupuk. Kapindho, lomba seni, umpamane lomba maca geguritan, lomba nyanyi lagu perjuangan, lan lomba nggambar. Katelu, lomba akademik, umpamane lomba mata pelajaran utawa cerdas cermat mata pelajaran.
Peserta kang melu lomba bisa nyalurake minat lan bakate. Kajaba kuwi, peserta bisa uga ngukur kapinteran lan kabisane. Mula, sing prestasine dhuwur padha entuk juwara. Lan aja lali, prestasi-prestasi kuwi kudu dipisungsungake kanggo nusa lan bangsa.
Tugas Kelompok
Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki kanthi lisan adhedhasar wacan ing dhuwur!
1. Minangka dina apa tanggal 17 Agustus kuwi?
Wangsulan : Kamardikan Republik Indonesia.
2. Umume sadurunge tanggal 17 Agustus apa sing ditindakake ana ing sekolahan?
Wangsulan : Dianakake maneka lomba
3. Apa tujuane dianakake lomba?
Wangsulan : Supaya katon regeng mapag tekane Dina Kamardikan Republik Indonesia.
4. Apa irah-irahan wacan ing dhuwur?
Wangsulan : Mengeti Dina Kamardikan ing Sekolah
5. Wacan ing dhuwur critakna ringkes nganggo basa krama!
Wangsulan : Kreativitas siswa
Rangkuman
Jenenge Godhong
1. Godhong asem jenenge sinom
2. Godhong jati jenenge jompong
3. Godhong kacang brol jenenge rendeng
4. Godhong turi jenenge pethuk
5. Godhong randhu jenenge baladewa
6. Godhong pari jenenge damen
7. Godhong mlinjo jenenge so
8. Godhong lombok jenenge sabrang
9. Godhong kambil jenenge blarak
10. Godhong kemladeyan jenenge kumudu
Kembali ke Daftar isi Soal, Kunci, Materi Basa Jawa SD, SMP, SMA/SMK
Kembali ke Daftar isi Soal, Kunci, Materi Basa Jawa SD, SMP, SMA/SMK
0 Komentar untuk "Materi B. Jawa SD Kelas 3/2 (Pelajaran 4)"